Revista PERPJEKJA

Në mendimin e deritashëm historiko letrar shqiptar, në përgjithësi, mbështetet ideja se zanafilla e letërsisë së re artistike shqiptare i përket fillimit të shekullit XIX, duke datuar me botimin e poemës Këngët eMilosaos të De Radës (1836). Kësisoj, letërsia shqiptare nuk bën përjashtim nga letërsitë e viseve të tjera të Europës lindore e juglindore, ku romantizmi përkon më lindjen e letërsive nacionale dhe ku rëndësia e tij qëndron më fort te nxitja që dha për një përlindje letrare sesa në natyrën e një epoke të thjeshtë të shkrimtarisë. Deri në fillim të shekullit XIX krijimtaria qendrore shpirtërore në jetën e shqiptarëve është letërsia popullore, ndërsa në periudhën e romantizmit ky pozicion i takon letërsisë së kultivuar.

Për shumë studjues është ndoshta një refleks instinktiv që ta mendojnë nacionalizmin si një doktrinë politike e cila hedh poshtë në mënyrë pasionante sundimin e kombit nga të huajt. Në studime të ndryshme, nacionalizmi figuron si ardhës i vonë në botën moderne dhe me një forcë të papërmbajtur për të krijuar kultura dhe shtete krejt të rinj nga rrënojat e perandorive që janë në shkatërrim e sipër. Mbizotërimi i gjatë i teorisë së modernizimit në studimet shkencore sociale mbi nacionalizmin nënkuptonte se ky i fundit shihej si një protagonist kryesor në një histori lineare të modernizimit. Studiuesit gjithashtu pretendojnë se pasi del në skenë, nacionalizmit nuk mund t'i vihet fre ose nuk asgjësohet dot nga skena e historisë (natyrisht, në rast se kjo nuk arrihet me anë të asgjësimit total të një bashkësie kombëtare).

Kur përmend autorët, të cilët rihynë në letërsinë shqipe në fillimtë viteve 90 të shekullit të kaluar, fill pas rënies së komunizmit në Shqipëri, Robert Elsie shkruan diçka edhe për Lazër Radin. I arrestuar menjëherë pas çlirimit të Tiranës, në 23 nëntor 1944, Radi u dënua me tridhjetë vjet burgim për veprimtari armiqësore.

Studime të shumta e vendosin gjendjen e minoritetit grek që jeton në jug të Shqipërisë, në kufi me Greqinë, në zemër të marrëdhënieve shpeshherë të tendosura që janë zhvilluar midis dy vendeve, qysh nga koha e krijimit të këtij kufiri në fillim të shekullit të XX-të.